پرتو درمانی را بهتر بشناسیم
می دانیم که تقسیم و رشد غیرطبیعی سلولها میتواند باعث ابتلا به سرطان شود و برای مقابله و درمان سرطان، راه های مختلفی از جمله شیمی درمانی، جراحی هورمون درمانی و پرتو درمانی وجود دارد. در این مقاله به بررسی کامل پرتودرمانی می پردازیم. ابتدا به این سوال می پردازیم که پرتو درمانی چیست؟
پرتو درمانی یکی از انواع روش های درمان سرطان است که ذرات پر انرژی یا امواج مانند اشعه ایکس ، اشعه گاما ، پرتوهای الکترونی یا با استفاده از نوع معینی انرژی جلوی رشد و تقسیم سلول های سرطانی را می گیرد (این پرتو ها با عبور از ماده یونیزاسیون کرده و در ماده تولید یون های مثبت و منفی میکند). در نتیجه سلول به تدریج کوچک می شود و از بین خواهد رفت. هدف پرتودرمانی از بین بردن سلولهای سرطانی با کمترین میزان آسیب به سلول های سالم است. اما گاهی اوقات این درمان به سلولهای سالم مجاور بافت هدف (بافت سرطانی) هستند نیز آسیب میرساند یا با نابود کردن DNA آنها جلوی رشد کردن و تقسیم شدن را می گیرد. با این وجود گرچه پرتو ها سلولهای سرطانی و قسمتی از سلولهای سالم را باهم از بین میبرد اما باید به این توجه کنیم که بیشتر سلول ها از تأثیر پرتو و عملکرد آن بهبودی کامل مییابند. هم چنین رادیوتراپی می تواند به عنوان قسمتی از معالجه باشد و از عود تومور بعد از جراحی برداشت تومور بدخیم (برای مثال، مراحل اولیه سرطان پستان) جلوگیری کند. پرتودرمانی اثر شیمی درمانی را افزایش می دهد و در تومورهای حساس، قبل، بعد و همزمان با شیمی درمانی استفاده می شود.
به علت توانایی دستگاه رادیوتراپی در کنترل رشد سلول، از آن در درمان سرطان استفاده می گردد. پرتوهای یونیزان، به دلیل تولید یون های مثبت و منفی به DNA بافتی که تحت تابش قرار دارد آسیب می زند و درنهایت باعث مرگ سلولی می شود. حال می دانید که اکثر تومورهای سرطانی در قسمت های داخلی بدن قرار دارند و برای اینکه تابش ها به بافت سرطانی برسند باید از اعضا و اندامهای مختلف عبور کنند. برای حفظ بافت سالم (مانند پوست یا ارگان هایی که در مسیر الگوی سه قلو چگونه شکل می گیرید تابش پرتو به تومور هستند) باریکه های پرتوی شکل داده شده در زوایای مختلف به تومور تابیده می شود تا بیشترین میزان دز در تومور جذب شود نه بافت های سالم اطراف. گاهی ناحیۀ درمانی علاوه بر خود تومور، شامل گره های لنفاوی هم می شود (اگر درگیری شده باشد یا شک به درگیری آن وجود داشته باشد). به خاطر عدم قطعیت در یکسان بودن وضعیت بیمار و حرکت های درون بدن، باید در ناحیۀ درمانی علاوه بر خود تومور حاشیه ای از بافت سالم هم وجود داشته باشد. این عدم قطعیت ها می توانند در نتیجۀ حرکت های دخلی بدن (مانند تنفس یا پر و خالی شدن مثانه) و حرکت علامت های سطح پوست (که برای تعیین ناحیۀ تومور روی بدن گذاشته می شود) به وجود آید.
انواع پرتو درمانی
برای بررسی انواع پرتو درمانی میتوان گفت به طور کلی سه نوع پرتو درمانی وجود دارد. پرتو درمانی داخلی، پرتو درمانی خارجی و پرتو درمانی سیستماتیک که در ادامه به توضیح هر یک می پردازیم.
پرتو درمانی خارجی
پرتو درمانی خارجی رایج ترین نوع پرتو درمانی است که در آن اشعه از دستگاهی که خارج از بدن قرار دارد به بافت و سلول سرطانی تابیده می شود که معمولا طی چند هفته و گاهی اوقات دو بار در روز به مدت چند هفته انجام می شود. زمان این نوع درمان نیز معمولا 20 تا 30 دقیقه است. از پرتودرمانی خارجی معمولا برای درمان بیماران سرپایی استفاده میشود و بیماران نیازی به بستری شدن در بیمارستان ندارند. پرتودرمانی خارجی انواع مختلفی از سرطان مانند سرطان سینه، مثانه، دهانه رحم، حنجره، ریه، پروستات و واژن را درمان می کند. بهعلاوه از پرتو درمانی خارجی برای کاهش درد یا بهبود مشکلات دیگر هنگام منتشر شدن سرطان از محل اولیه به قسمتهای دیگر بدن، استفاده می شود.
پرتو درمانی داخلی
پرتو درمانی داخلی یا براکی تراپی یک روش موضعی برای درمان سرطان است. در براکی تراپی منبع اشعه در داخل بافت تومور یا نزدیک به آن قرار می گیرد. گاهی اوقات برای مدتی در بدن می ماند و سپس برداشته می شود. در روش براکی تراپی درمان مختص به تومور است و بافتهای سالم اشعه ای دریافت نمی کنند. پرتو درمانی داخلی به صورت سرپایی یا بستری در بیمارستان انجام شود و در درمان سرطانهای سر و گردن، پستان، دهانه رحم، پروستات، کیسه صفرا، مری، چشم، ریه و. استفاده می شود. این روش معمولا همراه با سایر روشهای درمانی مانند رادیوتراپی خارجی، شیمیدرمانی و جراحی به کار گرفته میشود.
پرتو درمانی سیستمیک
پرتو درمانی داخلی با منبع مایع را پرتو درمانی سیستمیک می گویند. در پرتو درمانی سیستمیک، داروی رادیواکتیو از طریق حرکت در خون به بافتهای سرطانی می رسد وسلولهای سرطانی را از بین می برد.این داروی رادیواکتیو می تواند از طریق بلع و یا تزریق وریدی وارد بدن فرد بیمار شود. با این روش مایعات بدن بیمار مانند ادرار، عرق و بزاق قابلیت پرتودهی بلند مدت دارند. بنابراین احتیاط های خاصی برای افرادی که در تماس با بیمار هستند درنظر گرفته می شود.
عوامل زیادی در نوع پرتودرمانی اثر گذارند. این عوامل شامل:
- نوع سرطان
- سایز تومور
- مکان تومور در بدن
- سلامت کلی و تاریخچه پزشکی بیمار
- فاصله توده سرطانی تا بافت های سالم و حساس به تابش
عملکرد و مکانیسم پرتودرمانی چگونه است؟
با آسیب به DNA سلول های تومورال، تأثیر خود را می گذارد. این آسیب به DNA توسط یکی از دو صورت انرژی، فوتون یا ذرات باردار ، ایجاد می شود. این آسیب می تواند به صورت یونیزاسیون مستقیم یا غیر مستقیم زنجیرۀ DNA را تحت تأثیر قرار دهد. در درمان با فوتون، اثر گذاری پرتوها بیشتر از طریق ایجاد رادیکال های آزاد و در نتیجه آسیب رساند به DNA است. از آنجا که سلول ها دارای مکانیزم ترمیم آسیب DNA تک رشته ای هستند ، دیده شده است که آسیب به الگوی سه قلو چگونه شکل می گیرید دو رشتۀ DNA ، مهم ترین تکنیکی است که منجر به مرگ سلولی می شود. معمولاً سلول های سرطانی که تمایز نیافته و مشابه سلول های بنیادی هستند، بیشتر از سلول های سالم تمایز یافته تکثیر می یابند، و توانایی کمی برای بازسازی آسیب ها دارند. آسیب رشتۀ DNA در حین تقسیم سلولی به سلول های جدید منتقل می شود؛ آسیب های DNA سلول سرطانی منجر به مرگ سلول ها یا کاهش سرعت تکثیر آنها می شود.
اهداف پرتو درمانی چیست؟
هدف اصلی رادیوتراپی (علاج، ادجوونت، نئوادجوونت، درمانی یا تسکینی) به نوع تومور، جای آن، مرحلۀ آن و سلامت عمومی بیمار بستگی دارد. تابش به کل بدن (TBI) تکنیکی در رادیوتراپی است که برای آماده سازی بدن برای دریافت پیوند مغز استخوان مورد استفاده قرار می گیرد. براکی تراپی، روش دیگری است که طی آن منبع پرتوی داخل یا در کار ناحیۀ مورد نظر برای درمان قرار می گیرد و باعث می شود تا پرتوگیری بافت های سالم در طی درمان سرطان هایی مانند پروستات، آندومتر، پستان و غیره کاهش یابد. پرتودرمانی دارای کاربردهای متعددی در بیماری های غیربدخیم مانند درمان نورالژی عصب سه قلو، آکوستیک نوروما، پتریجیوم، بیماری شدید چشمی ناشی از تیروئید، سینوویت ویلوندولار رنگدانه ای و پیشگیری از رشد کولوئیدی اسکار ، تنگی مجدد عروق و استخوان سازی هتروتوپیک می باشد. استفاده از رادیوتراپی در بیماریهای غیر بدخیم به خاطر خطرات آن و افزایش احتمال سرطان ناشی از پرتو به شدت محدود شده است. به طور کلی از اهداف پرتو درمانی می توان گفت:
- درمان یا کوچک کردن سرطان در مراحل اولیه
- جلوگیری از بازگشت سرطان (عود مجدد) در جای دیگر
- درمان علائم ناشی از سرطان پیشرفته
- درمان سرطان بازگشتی
رادیاسیون اُنکولوژی تخصص پزشکی مرتبط با تجویز تابش است، و متمایز از رادیولوژی، استفاده از تشعشع در تصویربرداری پزشکی و تشخیص، است. تجویز پرتو می تواند با هدف علاج (کیوراتیو) یا درمان ادجوونت (رادیوتراپی پس از شیمی درمانی) باشد. هم چنین گاهی پرتو به منظور درمان پالیاتیو (درمان تسکینی) یا درمانی(وقتی درمان می تواند منجر به افزایش بقا، کیفیت زندگی یا علاج ) استفاده شود. هم چنین ترکیب رادیوتراپی با جراحی، شیمی درمانی، هورمون درمانی یا ایمونوتراپی یا هر چهارتای آنها روش رایجی است. بیشتر انواع رایج سرطان را می توان به نحوی با رادیوتراپی درمان کرد.
آیا پرتو درمانی عوارضی هم دارد؟
پرتو درمانی انواع سرطان ها را به طور موثر درمان می کند اما مانند سایر روش های درمان عوارضی را بر جای می گذارد که بسته به نوع سرطان، دوز پرتو و سلامت عمومی فرد بیمار این عوارض متفاوت است. در ابتدا به این سوال می پردازیم که چرا پرتو درمانی عوارض ایجاد میکند؟
در بالا خواندیم که در پرتو درمانی علاوه بر سلول های سرطانی سلول های سالم نیز در معرض اشعه قرار می گیرند. عوارض جانبی ناشی از درمان بوسیله پرتو درمانی خارجی به همین علت اتفاق می افتد. البته باید به این توجه کرد که این عوارض در برخی از افراد بسیار کم یا حتی هیچ گونه عارضه ای مشاهده نمیشود اما برخی افراد این عوارض شدیدتر دیده می شود. برخی از عوارضی که در بدن بیماران مشاهده می شود عبارت است از:
- احساس ضعف و خستگی
- عوارض پوستی در منطقه درمان
- ریزش مو
- تهوع
- اسهال
یکی از محدودیت های رادیوتراپی با فوتون آن است که سلول های تومورهای توپر دچار کمبود اکسیژن می شوند. تومورهای توپر می توانند در نتیجۀ کاهش اکسیژن (هایپوکسی) رگ های خونی خود را تقویت کنند. اکسیژن یک حساس کنندۀ قوی به پرتو (رادیوسنسیتایزر /Radiosensitizer) است و تأثیر دز تابشی را با ایجاد رادیکال های آزاد آسیب زننده به DNA افزایش می دهد. سلول های تومورال در یک محیط هایپوکسیک نسبت به پرتو، ۲تا ۳ برابر مقاوم تر از سلول های سرطانی که در محیط دارای اکسیژن هستند، می باشند. تحقیقات زیادی از جمله استفاده از مخازن فشار قوی اکسیژن ، جایگزین های خون که اکسیژن زیادی حمل می کنند، داروهای حساس کنندۀ سلول های هایپوکسیک مانند میزونیدازول و مترونیدازول، و سایتوتوکسین های هایپوکسیک (سموم بافتی) مانند تیراپازامین، برای غلبه بر کمبود اکسیژن اختصاص داده شده است.
تحقیقات جدیدی در مورد استفاده از ترکیبات افزایش دهندۀ اکسیژن مانند ترانس سدیم کروسِتینیت (TSC) به عنوان رادیوسنسیتایزر در حال انجام است. ذرات باردار مانند پروتون، بورون، کربن و یون های نئونباعث آسیب مستقیم به DNA سلول های سرطانی می شوند، مستقل از میزان اکسیژن بافت، اثری ضد تومور دارند چون بیشتر از طریق شکستن دو رشتۀ DNA تأثیر خود را می گذارد. از آنجا که این ذرات نسبتاً سنگین هستند، پکمتر در بافت به اطراف پراکنده می شوند. باریکۀ پرتو خیلی پخش نمی شود، روی تومور متمرکز باقی می ماند و عوارض جانبی کمی را به بافت های اطراف وارد می کند. هم چنین آنها به خاطر خصوصیت های خاص فیزیکی خود (خاصیت دارا بودن پیک براگ) تومور را دقیق تر هدف قرار می دهند. برای مثال در پروتون تراپی، آسیب های وارده به بافت های سالم اطراف تومور بسیار پایین است. این موضوع کمک می کند تا تومورهایی که در نواحی حساسی هستند (مانند تومور های سر وگردن) با دقت بیشتر و با حداقل آسیب به بافت های اطراف درمان شوند. تابش پرتو برای کودکان مضر است ، چون در حال رشد هستند.
رادیوتراپی - پرتودرمانی در انستیتو کانسر پردیس شیراز
در طراحي و ساخت انستیتو کانسر پردیس بر روي سه محور اصلي ذيل نگاه تخصصي صورت پذيرفت:
- Facility resource
- Equipment resource
- Human resource
كليه تجهيزات مورد نياز براي انجام چرخه كامل راديوتراپي از تصوير برداري تا درمان از اخرين تكنولوژي هاي الگوی سه قلو چگونه شکل می گیرید روز دنيا تهيه شده است. تجهيز اين مركز با اين هدف انجام شد كه عقب ماندگي در اين حوزه را جبران و از خروج بيماران به خارج از كشور براي انجام تكنيك هاي پيشرفته راديوتراپي ممانعت بعمل ايد.
تجهيزات از جمله CT Simulator از برند زيمنس المان ، دو عدد شتابدهنده خطي ( Linac ) پيشرفته از برند واريان امريكا مدل Vital Beam با قابليت اجراي تكنيك هاي درماني DCRT , IMRT, IGRT، قابليت تصويربرداري با EPID و CBCT ، سيستم دوزيمتري مطلق و نسبي پيشرفته از برند PTW المان , تجهيزات و فانتوم هاي تخصصي كنترل كيفي از برند PTW المان و CIRS امريكا ، سيستم Plan QA از برند Scandidos سوئد مدل دلتا براي تاييد طرح هاي درماني IMRT ، سيستم طراحي درمان پيشرفته Eclipse اخرين ورژن از برند واريان امريكا با قابليت انجام تكنيك هاي درماني پيشرفته، سيستم كامل فيكساتور بدن از برند Macromedics هلند، سيستم مولدينگ فوتوني و الكتروني از برند ParScientific دانمارك، سيستم مديريت اطلاعات انكولوژي Aria از برند واريان امريكا بعنوان OIS و تجهيزات جانبي مورد نياز. معماري و ساخت ابنيه اين مركز بر اساس Workflow اجرايي در بخش راديوتراپي انكولوژي انجام و تلاش بر اين بوده كه فضاها به صورت تخصصي و حرفه اي براي فرايندهاي مختلف آماده شوند.
جمع بندی
سرطان دومین عامل مرگ و میر و در کشور ما است. طبق آمار منتشر شده در بررسی 32 سرطان در 195 کشور بین سالهای 2005 تا 2015 ابتلا به سرطان 33 درصد افزایش یافته است. پرتودرمانی از رایجترین روشهای درمان سرطان است و میتواند به تنهایی یا همراه با سایر روشهای درمانی مانند جراحی، شیمیدرمانی یا هورموندرمانی به کار گرفته شود. انستیتو کانسر پردیس جهت ارائه خدمات به موقع در راستای انجام درمان همیشه در کنار بیماران عزیز می باشد. به امید آنکه تشخیص به موقع سرطان و پیگیری راه های درمان، بهبودی و تندرستی هر چه سریع تر برای همه بیماران حاصل شود. پرتو درمانی، استفاده از پرتوهای یونساز برای ازبین بردن یا کوچک کردن بافت های سرطانی است. در این روش در اثر آسیب DNA ، سلولهای ناحیه درمان (بافت هدف ) تخریب و ادامه رشد و تقسیم غیر ممکن می شود.
اگرچه پرتو علاوه بر سلول های سرطانی به سلول های سالم نیز آسیب می رساند ولی اکثر سلول های سالم بهبودی خود را دوباره بدست می آورند. هدف از پرتو درمانی از بین بردن حداکثر سلولهای سرطانی با حداقل آسیب به بافت های سالم است. رادیوتراپی ممکن است برای درمان انواع تومورهای جامد شامل تومورهای مغز، پستان، گردن رحم، حنجره، ریه، پانکراس، پروستات ، پوست، نخاع، معده ، رحم یا سارکومای بافت نرم و استخوان درمان لوسمی و لنفوم ( تومورسیستم لنفاوی) و برخی تومورهای خوش خیم به کار رود. این روش که سالهاست در کشورهای پیشرفته تجربه شده ، با ورود دستگاههای جدید شتاب دهنده خطی پرتو درمانی به ایران رسیده است.
شرح الگوهای قیمتی در تحلیل تکنیکال و شناسایی آنها
چه در بازار سهام معامله میکنید، چه در بازار ارزهای بینالمللی و چه در بازار ارزهای دیجیتال، تحلیل تکنیکال یکی از روشیهایی است که میتواند برای تشخیص زمان خرید و فروش به شما کمک کند.
برخی از افراد در شروع ترید کردن نمیدانند چطور موقعیت مناسب برای ترید را پیدا کنند. در این مطلب روش سادهسازی فرایند ترید و یافتن موقعیت معاملاتی شرح داده شده است.
تحلیل تکنیکال اصول و قواعد خاصی دارد، یکی از کاربردیترین اصول تحلیل تکنیکال، الگوهای قیمتی است.
در تحلیل تکنیکال، تغییر روند از نزولی به صعودی، اغلب توسط الگوهای قیمت تشخیص داده میشود.
الگوهای قیمت در تحلیل تکنیکال دو نوع هستند:
- الگوهای بازگشتی (reversal patterns)
- الگوهای ادامهدهنده (continuation patterns)
الگوی ادامهدهنده زمانی شکل میگیرد که روند در مسیر قبلی خود حرکت میکند و صرفا یک وقفه کوتاهمدت در روند ایجاد شده است. در واقع الگوی ادامهدهنده، نشاندهنده درنگ موقت در یک روند است.
وقتی یک الگوی بازگشتی قیمت شکل میگیرد، نشان میدهد تغییر در روند در راه است، آن الگو را یک الگوی بازگشتی (به انگلیسی reversal pattern) میدانند.
الگوهای قیمت در تحلیل تکنیکال، نقش مهمی دارند، به همین دلیل تصمیم گرفتیم برای آشنایی بیشتر کاربران گرامی بورسینس، این الگوها را در یک مطلب شرح دهیم.
اما قبل از پرداختن به الگوها، مقداری پیشزمینه نیاز است.
خط روند در تحلیل تکنیکال
از آنجایی که الگوهای قیمت با استفاده از یک سری خط و منحنی شناسایی میشوند، قصد داریم به مفهوم خط روند نیز اشارهای داشته باشیم.
خطوط روند به تحلیلگران تکنیکال کمک میکنند حمایت و مقاومت قیمت را روی نمودار بدست آورند. خطوط روند، خطهای مستقیمی هستند که روی نمودار با اتصال سقفها (مقاومتها) یا کفها (حمایتها) کشیده میشوند.
خط روندی که دارای شیب رو به بالاست، یک خط روند صعودی است و زمانی شکل میگیرد که در نمودار قیمت، سقفها و کفهای بالاتر از قبل ایجاد میشود. خط روند صعودی با اتصال کفهایی که هر کدام بالاتر از کف قبلی است کشیده میشود.
برعکس، خط روندی که شیب رو به پایین دارد، خط روند نزولی است و زمانی شکل میگیرد که قیمت، سقفها و کفهای پایینتر از قبل را تجربه میکند.
خط روندها به شیوههای متفاوتی کشیده میشوند. در نمودار شمعی و همینطور نمودارهای میلهای برخی معتقدند سایههای بالای هر میله یا شمع باید در کشیدن خط روند در نظر گرفته شود.
با این حال بهتر است صرفا بدنه شمع در نمودار شمعی برای اتصال نقاط به کار گرفته شود زیرا بخش بزرگی از تحرکات قیمت در بدنه شمع وجود داشته و نیازی به وارد کردن سایههای بالا و پایین شمع نیست.
در یک نمودار روزانه، تحلیلگران معمولا از قیمت بسته شدن اوراق بهادار برای رسم خط روند استفاده میکنند، زیرا این قیمت نشاندهنده تمایل سرمایهگذاران و معاملهگران به نگهداری یا عدم نگهداری موقعیت معاملاتی در زمانهای خاص است.
خطوط روندی که دارای سه خط اتصال و بیشتر هستند، معمولا اعتبار و اطمینان بالاتری نسبت به زمانی دارند که خط روند صرفا با اتصال دو نقطه ترسیم میشود.
- روندهای صعودی زمانی شکل میگیرند که قیمت سقفها و کفهای بالاتری ایجاد میکند. در روندهای صعودی حداقل دو کف به هم وصل میشوند و این خط سطوح حمایت را نشان میدهد.الگوی سه قلو چگونه شکل می گیرید
- روندهای نزولی زمانی شکل میگیرند که قیمت سقفها و کفهای پایینتری ایجاد میکند. در روندهای نزولی حداقل دو سقف به هم وصل میشوند و این خط سطوح مقاومت را نشان میدهد.
- بازارهای بدون روند (که برخی با نام روند خنثی از آن یاد میکنند)، زمانی رخ میدهد که قیمت در یک محدوده رنج بین یک قیمت بالا و یک قیمت پایینتر در بین دو خط افقی موازی نوسان میکند.
حال که مفهوم خط روند را درک کردید، به ادامه شرح الگوهای قیمت میپردازیم.
الگوهای ادامهدهنده
الگوی قیمتی که یک وقفه موقت در یک روند ایجاد میکند الگوی ادامه دهنده نام دارند. به عبارت دیگر، گاهی در یک روند، در میانه راه به مدت محدود، یک الگو شکل میگیرد و قیمت بطور موقت در این الگو نوسان میکند و سپس به حرکت خود طبق روند ادامه میدهد.
این الگو را به عنوان محدودهای که بازیگران بازار، در آن محدوده نفس خود را برای ادامه روند تازه میکنند میدانند.
نکته مهم اینجاست، وقتی الگوی ادامه دهنده در حال شکلگیری است و کامل نشده، نمیتوان گفت که روند ادامه مییابد یا برگشت قیمت اتفاق میافتد.
به همین دلیل باید به خطوط روندی که برای رسم الگوهای قیمت کشیده شده توجه زیادی شود و ببینیم آیا قیمت از محدودهای که به نظر میرسد الگوی ادامهدار است به پایین رشد میکند یا بالا.
در تحلیل تکنیکال معمولا توصیه میشود روند را ادامهدار بدانیم مگر اینکه بازگشت روند تایید شود (روند ادامهدار است مگر اینکه خلاف آن ثابت شود).
بطور کلی، هرچقدر زمان طولانیتر برای تکمیل یک الگوی قیمت صرف شود و هر چقدر تحرکات قیمت در الگو بزرگتر باشد، حرکت بعدی قیمت در خارج از محدوده الگوی ادامهدار نیز شدیدتر خواهد بود (چه روند صعودی باشد چه نزولی).
شناختهشدهترین الگوهای ادامهدهنده:
- الگوی پرچم سهگوش (Pennant)
- الگوی پرچم (Flag)
- الگوی کنج (به انگلیسی Wedge)
- الگوی مثلث
الگوی پرچم سهگوش
پرچم سهگوش با رسم دو خط روند که در نهایت به هم میرسند تشکیل میشود.
یک ویژگی اصلی پرچم سهگوش، این است که یکی از خطوط روند نزولی و دیگر صعودی است.
تصویر زیر نمونه یک الگوی پرچم سهگوش را نشان میدهد.
اغلب اوقات، حجم معاملات در حین شکلگیری این الگو کاهش مییابد و در زمان خروج قیمت از الگو، حجم معاملات افزایش پیدا میکند.
توجه داشته باشید که الگوی پرچم را با الگوی مثلث متقارن اشتباه نگیرید، هر پرچم باید دارای پایه باشد و در مورد الگوی پرچم سه گوش نیز همین موضوع صدق میکند. در تصویر فوق مشاهده میکنید که یک موج صعودی قبل از پرچم وجود داشته که معادل پایه پرچم است.
الگوی پرچم
این الگو از دو خط روند موازی تشکیل شده که گاهی شیب نزولی و گاهی شیب صعودی دارند و گاهی نیز افقی هستند.
بطور کلی الگوی پرچم که دارای شیب صعودی است نشاندهنده وقفه در یک روند نزولی است.
بالعکس، پرچمی که شیب نزولی دارد، نشاندهنده وقفه در یک روند صعودی است.
معمولا شکلگیری پرچم با کاهش حجم معاملات همراه میشود و با خارج شدن قیمت از الگو، حجم مجدد به حالت قبل از الگو بر میگردد.
الگوی کنج (شکل گوِه)
الگوی کنج شبیه الگوی پرچم سهگوش است و از دو خط روند همگرا تشکیل شده است. با این حال، ویژگی اصلی الگوی کنج این است که هر دو خط روند در یک مسیر هستند، یا صعودی یا نزولی.
بنابراین اگر یکی از خطوط روند صعودی باشند و یکی دیگر نزولی، نمیتوان آن را الگوی کنج دانست.
یک الگوی کنج با شیب نزولی، نشاندهنده یک وقفه در روند صعودی است.
الگوی کنج با شیب صعودی، نشاندهنده وقفه در یک روند صعودی است.
پس از خارج شدن قیمت از این الگو، قیمت به روند گذشته خود ادامه میدهند. مانند الگوی پرچم و پرچم سهگوش، قیمت در حین شکلگیری این الگو کاهش مییابد و زمانی که قیمت از محدوده الگو خارج میشود حجم معاملات بالا الگوی سه قلو چگونه شکل می گیرید میرود.
الگوی مثلت
الگوهای مثلت از متداولترین الگوها در تحلیل تکنیکال هستند، زیرا به دفعات در نمودارهای مختلف شکل میگیرند.
سه الگوی متداول مثلت شامل مثلث متقارن، مثلث صعودی و مثلث نزولی است.
شکلگیری این الگوهای قیمت، میتواند از چند هفته تا چندماه طول بکشد.
الگوی مثلث متقارن زمانی شکل میگیرد که دو خط روند همگرا به سمت هم حرکت میکنند و نشاندهنده این است که یک شکست قیمت به سمت بالا یا پایین رخ خواهد داد.
تا زمانی که این طغیان به وقوع نپیوسته نمیتوان جهت آنرا تشخیص داد. فقط زمانی که قیمت یکی از خطوط بالا یا پایین عبور کرد و شکست تایید شد باید مطابق روند ایجاد شده تصمیم معاملاتی را گرفت.
الگوی مثلث صعودی، دارای خط روند افقی در بالا و یک خط روند صعودی در پایین مثلث است. این الگو نشان از این دارد که به احتمال قوی شکست قیمت به سمت بالای مثلث واقع خواهد شد.
الگوی مثلث نزولی، از سمت دیگر دارای خط روند افقی در پایین و یک خط روند نزولی در بالای مثلث است. این الگو نشان از این دارد که به احتمال قوی شکست قیمت به سمت پایین مثلث اتفاق خواهد افتاد.
نمونه مثلث نزولی:
بزرگی تحرک قیمت پس از خارج شدن از الگوی مثلث معمولا به اندازه ضلع عمودی سمت چپ مثلث است.
الگوی فنجان و دسته
الگوی فنجان و دسته یک الگوی ادامه دهنده صعودی است. شکلگیری این الگو نشان میدهد الگوی صعودی برای مدتی با وقفه مواجه شده ولی پس از تکمیل الگو روند صعودی از سر گرفته خواهد شد.
بخش فنجان مانند الگو، شکلی مانند U دارد که مشابه انحنای کف فنجان یا کاسه است. بنابراین این شکل نباید به شکل V باشد. بخش «دسته»، در سمت راست فنجان به شکل یک پولبک کوچک شکل میگیرد و مشابه الگوی پرچم سهگوش یا پرچم چهارگوش است.
وقتی این الگو تکمیل شد، دارایی موردنظر ممکن است به سقفهای جدید دست یابد.
نمونهای از الگوی فنجان و دسته را در زیر میتوانید ببینید:
الگوهای بازگشتی
در تحلیل تکنیکال، الگویی که تغییر در روند کنونی را نشان میدهد با نام الگوی بازگشتی (Reversal Pattern) شناخته میشود.
این الگوها نمایانگر آن است که از قدرت خریداران یا فروشندگان بازار کاسته شده است. با شکلگیری این الگو، روندی که قبلا تشکیل شده متوقف میشود و سپس به مسیر جدیدی که از سمت مخالف قدرت گرفته وارد میشود.
برای مثال یک روند صعودی که توسط خریداران مشتاق دنبال میشود با شکلگیری یک الگوی بازگشتی متوقف میشود که نشاندهنده توازن قدرت در بین خریداران و فروشندگان است. ولی در نهایت فروشندگان برنده میشوند و روند به نزولی تغییر مییابد.
بازگشتهای قیمت که در سقف بازار روی میدهد با نام الگوهای توزیعی (distribution patterns) شناخته میشوند. در این شرایط، دارایی مورد معامله در بازار به شکل هیجانی فروخته میشود.
بالعکس، بازگشتهای قیمت که در کف بازار رخ میدهد، همراه با خرید مشتاقانه و هیجانی از سمت خریداران روبرو میشود.
مانند الگوهای بازگشتی، هرچقدر تشکیل الگوهای ادامهدهنده طولانیتر شود، حرکت مورد انتظار بعدی قیمت پس از شکست حمایت یا مقاومت، بزرگتر خواهد بود.
برخی از الگوهای برگشتی:
- الگوی سر و شانه، نشاندهنده دو حرکت کوچکتر قیمت است که دو طرف یک حرکت بزرگتر را در بر گرفته است.
- الگوی سقف دوقلو، نشاندهنده یک موج افزایشی قیمت است که پس از نیز یک موج دیگر در تلاش برای شکستن مقاومت موج قبلی ناکام میماند.
- الگوی کف دوقلو، نشاندهنده یک موج کاهشی قیمت است که پس از آن یک موج کاهشی دیگر در تلاش برای شکستن حمایت موج قبلی ناکام میماند.
الگوی سر و شانه
الگوی سر و شانه ممکن است در سقف بازار یا کف بازار شکل بگیرد. این الگو شامل سه موج است، یک موج اولیه که با موج دوم که از موج اول بزرگتر است ادامه پیدا میکند و در نهایت یک موج سوم که از موج دوم کوچکتر است تکمیل میشود.
با تشکیل الگوی سر و شانه در یک روند صعودی، ممکن است روند به نزولی تغییر کند. بالعکس، با تشکیل الگوی سر و شانه در روند نزولی، روند نزولی ممکن است به روند صعودی تغییر کند.
در الگوی سر و شانه، یک خط روند دارای شیب نزولی یا صعودی و یا حتی بدون شیب، را میتوان با اتصال کفها یا سقفها ترسیم کرد.
با مشاهده تصویر زیر به درک بهتری از این الگو میرسید:
در حین تکمیل الگو، حجم معاملات معمولا کاهش مییابد و پس از شکسته شدن خط الگوی سه قلو چگونه شکل می گیرید روند، حجم مانند سابق میشود.
الگوی کف و سقف دوقلو
الگوی کف و سقف دوقلو، نشاندهنده مناطقی است که بازار دو تلاش ناموفق برای شکستن حمایت یا مقاومت داشته است. در مورد سقف دوقلو کع اغلب مواقع مشابه حرف M است، موج صعودی دوم در تلاش برای شکستن مقاومت قبلی ناکام میماند و در نهایت به تغییر روند منجر میشود.
از سمت دیگر، کف دوقلو مشابه حرف W است و زمانی اتفاق میافتد که قیمت تلاش میکند از سطح حمایت قبلی پایینتر روند ولی در اینکار موفق نمیشود. در نتیجه تکمیل این الگو، قیمت پس از شکستن مقاومت خود از روند نزولی به صعودی تبدیل میشود.
الگوی کف و سقف سهقلو
گاهی به جای دو سقف یا کف تقریبا برابر، سه سقف یا کف تشکیل میشود که به آن کف و سقف سهقلو میگویند. این الگو زیاد متداول نیست.
شکلگیری این الگو میتواند نشانهی قدرتمندی از تغییر روند باشد.
شکافها
شکاف یا Gap در تحلیل تکنیکال زمانی است که در نمودار قیمت، در بین دو بازه زمانی معاملاتی، یک فضای خالی به دلیل تفاوت عمده در مقدار افزایش یا کاهش قیمت ایجاد میشود.
برای مثال، یک سهم ممکن است در یک روز معاملاتی، در قیمت 500 تومان بسته و روز بعد با اختلاف زیاد در قیمت 535 تومان بازگشایی شود.
سه نوع شکاف عمده وجود دارد:
- شکاف گسست (Breakaway gap)
- شکاف فرار (runaway gap)
- شکاف خستگی (exhaustion gap)
شکافهای گسست در ابتدای یک روند و شکافهای فرار در میانه یک روند تشکیل میشوند و شکافهای خستگی نشان از پایان قریبالوقوع یک روند دارند.
سخن آخر
الگوها اهمیت زیادی در تحلیل تکنیکال دارند ولی برای شناسایی آنها باید تمرین کنید و تجربه داشته باشید.
خیلی راحت میتوان به گذشته نمودار نگاه کرد و این الگوها را شناسایی کرد ولی تا وقتی که الگو تکمیل نشده، شناسایی آن چندان ساده نیست.
تا زمانی که الگو تکمیل نشده نمیتوان آنرا یک الگوی معتبر دانست.
قصد شروع سرمایهگذاری در بورس را دارید؟ اولین قدم این است که افتتاح حساب رایگان را در یکی از کارگزاریها انجام دهید:
برای سرمایهگذاری و معامله موفق، نیاز به آموزش دارید. خدمات آموزشی زیر از طریق کارگزاری آگاه ارائه میشود:
قصد خرید یا فروش ارز دیجیتال در ایران را دارید؟ در این سایت میتوانید با اطمینان و با چند کلیک خرید کنید:
سه گروه اصلی الگوهای نموداری را بشناسید
تا اینجا الگوهای نموداری زیادی را به شما آموزش دادیم. خیلی خسته شده ایم ، خب ، لحظه حداحافظی فرا رسیده..
شوخی کردیم! تا زمانی که آماده نشده اید تنهایتان نمی گذاریم!
در این درس از آموزش فارکس، کمی بیشتر در مورد نحوه استفاده از این الگوهای نموداری بحث خواهیم کرد تا بیشتر بتوانید از آنها به نفع خود استفاده کنید!
فقط دانستن نحوه عملکرد ابزار کافی نیست ، ما باید یاد بگیریم که چگونه از آنها استفاده کنیم. و با توجه به در اختیار داشتن این همه سلاح جدید در زرادخانه تحلیل تکنیکال خود ، بهتر است سودها را آتش کنید!
بیایید الگوهای نموداری که آموخته ایم را خلاصه کرده و آنها را بر اساس سیگنال هایی که می دهند دسته بندی کنیم.
الگوهای نموداری برگشتی
الگوهای برگشتی آن دسته از سازه ها و آرایش های نموداری هستند که نشان می دهند روند فعلی در حال تغییر جهت است.
اگر الگوی نموداری برگشتی در طول روند صعودی شکل گیرد ، اشاره به این دارد که روند برخواهد گشت و قیمت به زودی پایین می آید.
برعکس ، اگر الگوی نموداری برگشتی در طول روند نزولی مشاهده شود ، نشان دهنده این است که قیمت بعداً بالا خواهد رفت.
در این درس ، ما در باب شش الگوی نموداری که سیگنال های برگشتی ارائه می دهند ، بحث کردیم. می توانید هر شش تای آنها را نام ببرید؟
- سقف دو قلو
- کف دو قلو
- سر و شانه
- سر و شانه معکوس
- گوه افزایشی
- گوه کاهشی
اگر هر شش مورد را الگوی سه قلو چگونه شکل می گیرید بدرستی یاد گفتید.. ، یک لایک به شما!
برای معامله این الگوهای نموداری ، کافیست یک سفارش بالاتر از خط گردن و در جهت روند جدید قرار دهید. سپس مقدار حد سودی تعیین کنید که تقریباً با ارتفاع سازه یکسان باشد.
به عنوان مثال ، اگر یک کف دو قلو مشاهده کردید ، یک سفارش خرید در بالای خط گردن سازه قرار دهید و هدفی تعیین کنید که ارتفاع آن به اندازه فاصله کف ها تا خط گردن باشد.
به منظور مدیریت ریسک مناسب ، فراموش نکنید که حد الگوی سه قلو چگونه شکل می گیرید ضرر های خود را بگذارید! یک حد ضرر منطقی را می توان در وسط سازه نموداری تنظیم کرد.
به عنوان مثال ، شما می توانید فاصله دو کف را از خط گردن اندازه بگیرید ، آن را به دو تقسیم کنید و از آن به عنوان مقدار حد ضرر خود استفاده کنید.
الگوهای نموداری ادامه دهنده
الگوهای نموداری ادامه دهنده آن دسته از سازه های نموداری هستند که نشان می دهند روند فعلی ادامه می یابد.
معمولاً اینها به عنوان الگوهای ثبات نیز شناخته می شوند زیرا نشان می دهد که چگونه خریداران یا فروشندگان ابتدا یک استراحت سریع می کنند و بعد در همان جهت روند قبلی ، حرکت ادامه می یابد.
روندها معمولاً بصورت یک خط مستقیم بالایی یا پایینی حرکت نمی کنند. آنها مکث کرده و به کنار (ساید) حرکت می کنند ، حرکات “اصلاحی” به سمت پایین یا بالا انجام می دهند ، و سپس مومنتوم یا شتاب حرکتی را برای ادامه روند کلی مجدد بازیابی می کنند.
ما در باب چندین الگوی نموداری ادامه دهنده، یعنی گوه ها ، مستطیل ها و پرچم ها بحث کردیم. توجه داشته باشید که گوه یا کتج بسته به روندی که شکل می دهد می تواند الگوی برگشتی یا ادامه دهنده باشد.
برای معامله این الگوها ، کافیست یک سفارش در بالا یا پایین سازه قرار دهید (البته با توجه و در ادامه جهت روند حاضر).
سپس هدفی بگذارید که حداقل به اندازه الگوی نموداری برای گوه ها و مستطیل ها باشد.
برای پرچم ها ، می توانید هدف را بیشتر بگیرید و ارتفاع دکل پرچم را حد سود بگذارید.
برای الگوهای ادامه دهنده ، حد ضرر ها معمولاً در بالا یا پایین شکل حال حاضر نمودار قرار می گیرند.
به عنوان مثال ، در معامله مستطیل نزولی ، حد ضرر خود را چند پیپ بالاتر از سقف یا مقاومت مستطیل قرار دهید.
الگوهای نموداری خنثی یا دو طرفه
الگوهای نموداری دو طرفه کمی قلق دارند زیرا این الگو ها نشان می دهند که قیمت می تواند به هر طرفی حرکت کند.
جان؟ این چه نوع سیگنالی است ؟!
سیگنال از دو طرف.
اینجاست که آرایش های مثلث ورود می کنند. به یاد دارید وقتی گفتیم که در مثلث قیمت می تواند از سقف یا از کف بشکند؟
برای معامله این الگوهای نموداری ، باید هر دو سناریو را در نظر بگیرید (شکست به سمت بالا یا پایین) و یک سفارش خود را در سقف سازه و دیگری را در کف سازه قرار دهید.
اگر یک سفارش فعال شود ، می توانید سفارش دیگر را لغو کنید. در هر حال قیمت به هر سمت و سویی که رود ، شما می توانید بخشی از عملیات باشید.
امکانات و احتمالات دو برابر ، پس لذت و هیجان دو برابر!
تنها مشکل این روش این است که اگر سفارشات ورودی خود را خیلی نزدیک به سقف یا خیلی نزدیک به کف سازه بگذارید ، ممکن است در دام یک شکست کاذب یا جعلی افتید.
چگونه شکست ها را با استفاده از خط روند، کانال و مثلث معامله کنیم؟
در این مقاله از مجموعه مقالات آموزش فارکس، با شما هستیم تا نحوه معامله شکست با استفاده از خط روند، کانال و مثلث را به شما اموزش دهیم.
درست مانند جوش صورت که براحتی قابل مشاهده است ، خوبیِ شکست (بریک آوت) در فارکس نیز این است که کشف آنها با چشم غیر مسلح بسیار آسان است!
برخلاف جوش صورت ، حتی نیاز به آینه هم نیست!
به محض آشنا شدن با نشانه های شکست ، خواهید توانست معاملات بالقوه خوبی را به سرعت شناسایی کنید.
الگوهای نموداری
اکنون دیگر باید برای شما ساده باشد که با نگاهی به نمودارها ، الگوهای نموداری آشنا که نشان دهنده شکست برگشتی است ، را تشخیص دهید.
در اینجا چند مورد از آنها را یادآوری می کنیم:
-
یا کف دو قلو
- سر و شانه
- سقف سه قلو یا کف سه قلو
برای اطلاعات بیشتر ، درس ما در خصوص الگوهای نموداری را مطالعه کنید.
علاوه بر الگو های نموداری ، ابزار ها و اندیکاتور های گوناگون وجود دارند که می توانید به عنوان کمکی جهت رفع کاستی های موجود در زمینه شکست برگشتی از آنها استفاده کنید.
خطوط روند
اولین راه برای شناسایی یک شکست احتمالی ترسیم خطوط روند بر روی نمودار است.
برای ترسیم یک خط روند ، کافیست به نمودار نگاه کرده و یک خط همراستا با روند فعلی ترسیم می کنید.
هنگام ترسیم خط روند بهترین کار این است که بتوانید حداقل دو سقف یا دو کف را بهم متصل کنید. هرچه سقف ها یا کف های بیشتری به هم متصل شوند ، خط روند قوی تر است.
خب ، حال ببینیم چگونه می توانید از خط روند ها به نفع خود استفاده کنید؟ وقتی نمودار قیمتی به خط روند شما نزدیک می شود ، دو اتفاق می تواند رخ دهد.
- قیمت یا می تواند به خط روند واکنش داده و روند را ادامه دهد.
- قیمت می تواند خط روند را شکسته و باعث برگشت قیمت شود.
ما اینجا می خواهیم از مورد شماره 2 یعنی شکست شده روند سود بریم!
با این حال تنها نگاه به نمودار قیمتی کافی نیست. اینجاست که استفاده از یک یا چند اندیکاتوری که قبلاً در این درس ذکر شد می تواند به شما کمک فوق العاده ای کند.
در این مثال دقت کنید که با شکسته شدن خط روند EUR / USD ، اندیکاتور مکدی حرکت نزولی را نشان می دهد.
با توجه به این اطلاعات می توان با اطمینان گفت که این شکست سبب خواهد شد تا روند نزولی یورو ادامه یافته و پایین تر کشیده شود و ما به عنوان تریدر ، بهتر است روی این جفت ارز فروش بگیریم.
کانال ها
روش دیگر برای شناسایی فرصت های معاملاتی مربوط به شکست ، ترسیم کانال روند است.
ترسیم کانال های روند تقریباً دقیقا مشابه ترسیم خطوط روند است با این تفاوت که پس از ترسیم خط روند باید خط طرف دیگر را نیز اضافه کنید.
کانال ها به این دلیل مفید هستند که شما می توانید شکست در هر دو طرف روند را شناسایی کنید.
رویکرد ما نسبت به کانال ، بسیار مشابه رویکرد ما نسبت به خط روند است. از این رو که منتظر می مانیم قیمت به یکی از خطوط کانال برسد و بعد اندیکاتور ها را نگاه می کنیم تا در تصمیم گیری به ما کمک کنند.
در نمودار بالا دقت کنید که با شکسته شدن EUR / USD و رفتن به زیر خط پایینی کانال روند ، اندیکاتور مکدی یک حرکت نزولی شدید را نشان می دهد. این یک نشانه خوب برای فروش گرفتن بوده است!
مثلث ها
سومین راهی که می توانید فرصت های معاملاتی مربوط به شکست را پیدا کنید ، پیدا کردن مثلث هاست.
مثلث ها زمانی تشکیل می شوند که قیمت بازار تصمیم به نوسانی شدن می گیرد و بعد شروع به تثبیت در یک بازه تنگ و محدود می کند.
هدف ما این است که در هنگام تثبیت قیمت بازار ، طوری موقعیت خود را بگیریم که در صورت رخ دادن شکست بتوانیم روی حرکت قیمتی سود بزنیم.
3 نوع مثلث وجود دارد:
- مثلث صعودی
- مثلث نزولی
- مثلث متقارن
مثلث صعودی
مثلث های صعودی وقتی شکل می گیرند که یک سطح مقاومت وجود داشته و قیمت بازار همچنان کف های بالاتری را بزند.
این نشانه ای این است که گاوها (خریداران) به آرامی دارند دست بالا را در برابر خرس ها (فروشندگان) می گیرند.
داستان یک مثلث صعودی از این قرار است که هر بار قیمت به سقف خاصی می رسد ، معامله گران متعددی در آن سطح حضور دارند که معتقد به فروش در آن سطح هستند و در نتیجه قیمت مجدد پایین می آید.
از طرف دیگر ، معامله گران متعددی نیز وجود دارند که معتقدند قیمت باید بالاتر رود و به محض افت قیمت ، بالاتر از کف قیمت قبلی ، خرید می گیرند.
نتیجه یک نزاع بین گاوها و خرس ها است که در نهایت به شکل نوعی سردرگمی خود را نشان می دهد…
آنچه ما به دنبال آن هستیم ، شکستن به سمت بالا است زیرا مثلث های صعودی به طور کلی سیگنال خرید هستند. وقتی می بینیم سطح مقاومت دریده می شود ، تصمیم صحیح و مناسب ، خرید گرفتن خواهد بود.
مثلث نزولی
مثلث نزولی اصولاً نقطه مقابل مثلث صعودی است.
فروشندگان همچنان در حال حفظ فشار به خریداران هستند و در نتیجه ، ما شاهد تشکیل سقف های پایین تر هستیم که با سطح حمایت قوی برخورد می کنند.
به طور کلی مثلث های نزولی سیگنال های فروش هستند. برای بهره بردن از این امر ، هدف ما این است که در صورت شکست قیمت به زیر سطح حمایت ، خود را آماده فروش کنیم.
مثلث های متقارن
سومین نوع مثلث ، مثلث متقارن است.
به جای سطوح حمایت یا مقاومت افقی ، هم خریداران و هم فروشندگان باعث شکل گیری کف های بالاتر و سقف های پایین تر شده و تقریبا در نقطه وسط ، راس مثلث را تشکیل می دهند.
برخلاف مثلث های صعودی و نزولی که به طور کلی سیگنال های خرید و فروش هستند ، مثلث های متقارن هیچ حس جهت داری ندارند.
شما باید آماده معامله کردن شکست از هر دو طرف باشید!
در مثال مثلث متقارن ، شما باید خود را در موقعیتی قرار دهید که هم برای معامله شکست از بالا و هم برای معامله شکست از پایین آماده باشید.
در واقع این حالت زمان مناسب برای استفاده از سفارش OCO (لغو یکی با فعال شدن دیگری) است! جان؟ سفارش OCO را به خاطر نمی آورید؟ به سرعت درس انواع مختلف سفارش را یکبار دیگر مرور کنید!
در این سناریو ، GBP / USD از بالا شکسته و صعود کرده و سفارش ورود یا خرید ما فعال شده است.
تجزیه و تحلیل شکست در مثلث
برای اینکه بتوانید انواع مختلف شکست در مثلث را به خاطر بسپارید ، کافیست به جوش های صورت فکر کنید.
مثلث های صعودی معمولاً از بالا شکسته می شوند. بنابراین وقتی به مثلث های صعودی فکر می کنید ، یاد جوش های روی پیشانی خود بیفتید.
مثلث نزولی معمولاً شکست از پایین دارد. بنابراین وقتی به مثلث های نزولی فکر می کنید ، به جوش های چانه خود فکر کنید.
مثلث های متقارن می توانند هم از سمت بالا و هم از پایین بشکنند. بنابراین وقتی به مثلث های متقارن فکر می کنید ، هم یاد جوش های چانه و هم یاد جوش های پیشانی خود باشید.
پرتو درمانی را بهتر بشناسیم
می دانیم که تقسیم و رشد غیرطبیعی سلولها میتواند باعث ابتلا به سرطان شود و برای مقابله و درمان سرطان، راه های مختلفی از جمله شیمی درمانی، جراحی هورمون درمانی و پرتو درمانی وجود دارد. در این مقاله به بررسی کامل پرتودرمانی می پردازیم. ابتدا به این سوال می پردازیم که پرتو درمانی چیست؟
پرتو درمانی یکی از انواع روش های درمان سرطان است که ذرات پر انرژی یا امواج مانند اشعه ایکس ، اشعه گاما ، پرتوهای الکترونی یا با استفاده از نوع معینی انرژی جلوی رشد و تقسیم سلول های سرطانی را می گیرد (این پرتو ها با عبور از ماده یونیزاسیون کرده و در ماده تولید یون های مثبت و منفی میکند). در نتیجه سلول به تدریج کوچک می شود و از بین خواهد رفت. هدف پرتودرمانی از بین بردن سلولهای سرطانی با کمترین میزان آسیب به سلول های سالم است. اما گاهی اوقات این درمان به سلولهای سالم مجاور بافت هدف (بافت سرطانی) هستند نیز آسیب میرساند یا با نابود کردن DNA آنها جلوی رشد کردن و تقسیم شدن را می گیرد. با این وجود گرچه پرتو ها سلولهای سرطانی و قسمتی از سلولهای سالم را باهم از بین میبرد اما باید به این توجه کنیم که بیشتر سلول ها از تأثیر پرتو و عملکرد آن بهبودی کامل مییابند. هم چنین رادیوتراپی می تواند به عنوان قسمتی از معالجه باشد و از عود تومور بعد از جراحی برداشت تومور بدخیم (برای مثال، مراحل اولیه سرطان پستان) جلوگیری کند. پرتودرمانی اثر شیمی درمانی را افزایش می دهد و در تومورهای حساس، قبل، بعد و همزمان با شیمی درمانی استفاده می شود.
به علت توانایی دستگاه رادیوتراپی در کنترل رشد سلول، از آن در درمان سرطان استفاده می گردد. پرتوهای یونیزان، به دلیل تولید یون های مثبت و منفی به DNA بافتی که تحت تابش قرار دارد آسیب می زند و درنهایت باعث مرگ سلولی می شود. حال می دانید که اکثر تومورهای سرطانی در قسمت های داخلی بدن قرار دارند و برای اینکه تابش ها به بافت سرطانی برسند باید از اعضا و اندامهای مختلف عبور کنند. برای حفظ بافت سالم (مانند پوست یا ارگان هایی که در مسیر تابش پرتو به تومور هستند) باریکه های پرتوی شکل داده شده در زوایای مختلف به تومور تابیده می شود تا بیشترین میزان دز در تومور جذب شود نه بافت های سالم اطراف. گاهی ناحیۀ درمانی علاوه بر خود تومور، شامل گره های لنفاوی هم می شود (اگر درگیری شده باشد یا شک به درگیری آن وجود داشته باشد). به خاطر عدم قطعیت در یکسان بودن وضعیت بیمار و حرکت های درون بدن، باید در ناحیۀ درمانی علاوه بر خود تومور حاشیه ای از بافت سالم هم وجود داشته باشد. این عدم قطعیت ها می توانند در نتیجۀ حرکت های دخلی بدن (مانند تنفس یا پر و خالی شدن مثانه) و حرکت علامت های سطح پوست (که برای تعیین ناحیۀ تومور روی بدن گذاشته می شود) به وجود آید.
انواع پرتو درمانی
برای بررسی انواع پرتو درمانی میتوان گفت به طور کلی سه نوع پرتو درمانی وجود دارد. پرتو درمانی داخلی، پرتو درمانی خارجی و پرتو درمانی سیستماتیک که در ادامه به توضیح هر یک می پردازیم.
پرتو درمانی خارجی
پرتو درمانی خارجی رایج ترین نوع پرتو درمانی است که در آن اشعه از دستگاهی که خارج از بدن قرار دارد به بافت و سلول سرطانی تابیده می شود که معمولا طی چند هفته و گاهی اوقات دو بار در روز به مدت چند هفته انجام می شود. زمان این نوع درمان نیز معمولا 20 تا 30 دقیقه است. از پرتودرمانی خارجی معمولا برای درمان بیماران سرپایی استفاده میشود و بیماران نیازی به بستری شدن در بیمارستان ندارند. پرتودرمانی خارجی انواع مختلفی از سرطان مانند سرطان سینه، مثانه، دهانه رحم، حنجره، ریه، پروستات و واژن را درمان می کند. بهعلاوه از پرتو درمانی خارجی برای کاهش درد یا بهبود مشکلات دیگر هنگام منتشر شدن سرطان از محل اولیه به قسمتهای دیگر بدن، استفاده می شود.
پرتو درمانی داخلی
پرتو درمانی داخلی یا براکی تراپی یک روش موضعی برای درمان سرطان است. در براکی تراپی منبع اشعه در داخل بافت تومور یا نزدیک به آن قرار می گیرد. گاهی اوقات برای مدتی در بدن می ماند و سپس برداشته می شود. در روش براکی تراپی درمان مختص به تومور است و بافتهای سالم اشعه ای دریافت نمی کنند. پرتو درمانی داخلی به صورت سرپایی یا بستری در بیمارستان انجام شود و در درمان سرطانهای سر و گردن، پستان، دهانه رحم، پروستات، کیسه صفرا، مری، چشم، ریه و. استفاده می شود. این روش معمولا همراه با سایر روشهای درمانی مانند رادیوتراپی خارجی، شیمیدرمانی و جراحی به کار گرفته میشود.
پرتو درمانی سیستمیک
پرتو درمانی داخلی با منبع مایع را پرتو درمانی سیستمیک می گویند. در پرتو درمانی سیستمیک، داروی رادیواکتیو از طریق حرکت در خون به بافتهای سرطانی می رسد وسلولهای سرطانی را از بین می برد.این داروی رادیواکتیو می تواند از طریق بلع و یا تزریق وریدی وارد بدن فرد بیمار شود. با این روش مایعات بدن بیمار مانند ادرار، عرق و بزاق قابلیت پرتودهی بلند مدت دارند. بنابراین احتیاط های خاصی برای افرادی که در تماس با بیمار هستند درنظر گرفته می شود.
عوامل زیادی در نوع پرتودرمانی اثر گذارند. این عوامل شامل:
- نوع سرطان
- سایز تومور
- مکان تومور در بدن
- سلامت کلی و تاریخچه پزشکی بیمار
- فاصله توده سرطانی تا بافت های سالم و حساس به تابش
عملکرد و مکانیسم پرتودرمانی چگونه است؟
با آسیب به DNA سلول های تومورال، تأثیر خود را می گذارد. این آسیب به DNA توسط یکی از دو صورت انرژی، فوتون یا ذرات باردار ، ایجاد می شود. این آسیب می تواند به صورت یونیزاسیون مستقیم یا غیر مستقیم زنجیرۀ DNA را تحت تأثیر قرار دهد. در درمان با فوتون، اثر گذاری پرتوها بیشتر از طریق ایجاد رادیکال های آزاد و در نتیجه آسیب رساند به DNA است. از آنجا که سلول ها دارای مکانیزم ترمیم آسیب DNA تک رشته ای هستند ، دیده شده است که آسیب به دو رشتۀ DNA ، مهم ترین تکنیکی است که منجر به الگوی سه قلو چگونه شکل می گیرید مرگ سلولی می شود. معمولاً سلول های سرطانی که تمایز نیافته و مشابه سلول های بنیادی هستند، بیشتر از سلول های سالم تمایز یافته تکثیر می یابند، و توانایی کمی برای بازسازی آسیب ها دارند. آسیب رشتۀ DNA در حین تقسیم سلولی به سلول های جدید منتقل می شود؛ آسیب های DNA سلول سرطانی منجر به مرگ سلول ها یا کاهش سرعت تکثیر آنها می شود.
اهداف پرتو درمانی چیست؟
هدف اصلی رادیوتراپی (علاج، ادجوونت، نئوادجوونت، درمانی یا تسکینی) به نوع تومور، جای آن، مرحلۀ آن و سلامت عمومی بیمار بستگی دارد. تابش به کل بدن (TBI) تکنیکی در رادیوتراپی است که برای آماده سازی بدن برای دریافت پیوند مغز استخوان مورد استفاده قرار می گیرد. براکی تراپی، روش دیگری است که طی آن منبع پرتوی داخل یا در کار ناحیۀ مورد نظر برای درمان قرار می گیرد و باعث می شود تا پرتوگیری بافت های سالم در طی درمان سرطان هایی مانند پروستات، آندومتر، پستان و غیره کاهش یابد. پرتودرمانی دارای کاربردهای متعددی در بیماری های غیربدخیم مانند درمان نورالژی عصب سه قلو، آکوستیک نوروما، پتریجیوم، بیماری شدید چشمی ناشی از تیروئید، سینوویت ویلوندولار رنگدانه ای و پیشگیری از رشد کولوئیدی اسکار ، تنگی مجدد عروق و استخوان سازی هتروتوپیک می باشد. استفاده از رادیوتراپی در بیماریهای غیر بدخیم به خاطر خطرات آن و افزایش احتمال سرطان ناشی از پرتو به شدت محدود شده است. به طور کلی از اهداف پرتو درمانی می توان گفت:
- درمان یا کوچک کردن سرطان در مراحل اولیه
- جلوگیری از بازگشت سرطان (عود مجدد) در جای دیگر
- درمان علائم ناشی از سرطان پیشرفته
- درمان سرطان بازگشتی
رادیاسیون اُنکولوژی تخصص پزشکی مرتبط با تجویز تابش است، و متمایز از رادیولوژی، استفاده از تشعشع در تصویربرداری پزشکی و تشخیص، است. تجویز پرتو می تواند با هدف علاج (کیوراتیو) یا درمان ادجوونت (رادیوتراپی پس از شیمی درمانی) باشد. هم چنین گاهی پرتو به منظور درمان پالیاتیو (درمان تسکینی) یا درمانی(وقتی درمان می تواند منجر به افزایش بقا، کیفیت زندگی یا علاج ) استفاده شود. هم چنین ترکیب رادیوتراپی با جراحی، شیمی درمانی، هورمون درمانی یا ایمونوتراپی یا هر چهارتای آنها روش رایجی است. بیشتر انواع رایج سرطان را می توان به نحوی با رادیوتراپی درمان کرد.
آیا پرتو درمانی عوارضی هم دارد؟
پرتو درمانی انواع سرطان ها را به طور موثر درمان می کند اما مانند سایر روش های درمان عوارضی را بر جای می گذارد که بسته به نوع سرطان، دوز پرتو و سلامت عمومی فرد بیمار این عوارض متفاوت است. در ابتدا به این سوال می پردازیم که چرا پرتو درمانی عوارض ایجاد میکند؟
در بالا خواندیم که در پرتو درمانی علاوه بر سلول های سرطانی سلول های سالم نیز در معرض اشعه قرار می گیرند. عوارض جانبی ناشی از درمان بوسیله پرتو درمانی خارجی به همین علت اتفاق می افتد. البته باید به این توجه کرد که این عوارض در برخی از افراد بسیار کم یا حتی هیچ گونه عارضه ای مشاهده نمیشود اما برخی افراد این عوارض شدیدتر دیده می شود. برخی از عوارضی که در بدن بیماران مشاهده می شود عبارت است از:
- احساس ضعف و خستگی
- عوارض پوستی در منطقه درمان
- ریزش مو
- تهوع
- اسهال
یکی از محدودیت های رادیوتراپی با فوتون آن است که سلول های تومورهای توپر دچار کمبود اکسیژن می شوند. تومورهای توپر می توانند در نتیجۀ کاهش اکسیژن (هایپوکسی) رگ های خونی خود را تقویت کنند. اکسیژن یک حساس کنندۀ قوی به پرتو (رادیوسنسیتایزر /Radiosensitizer) است و تأثیر دز تابشی را با ایجاد رادیکال های آزاد آسیب زننده به DNA افزایش می دهد. سلول های تومورال در یک محیط هایپوکسیک نسبت به پرتو، ۲تا ۳ برابر مقاوم تر از سلول های سرطانی که در محیط دارای اکسیژن هستند، می باشند. تحقیقات زیادی از جمله استفاده از مخازن فشار قوی اکسیژن ، جایگزین های خون که اکسیژن زیادی حمل می کنند، داروهای حساس کنندۀ سلول های الگوی سه قلو چگونه شکل می گیرید هایپوکسیک مانند میزونیدازول و مترونیدازول، و سایتوتوکسین های هایپوکسیک (سموم بافتی) مانند تیراپازامین، برای غلبه بر کمبود اکسیژن اختصاص داده شده است.
تحقیقات جدیدی در مورد استفاده از ترکیبات افزایش دهندۀ اکسیژن مانند ترانس سدیم کروسِتینیت (TSC) به عنوان رادیوسنسیتایزر در حال انجام است. ذرات باردار مانند پروتون، بورون، کربن و یون های نئونباعث آسیب مستقیم به DNA سلول های سرطانی می شوند، مستقل از میزان اکسیژن بافت، اثری ضد تومور دارند چون بیشتر از طریق شکستن دو رشتۀ DNA تأثیر خود را می گذارد. از آنجا که این ذرات نسبتاً سنگین هستند، پکمتر در بافت به اطراف پراکنده می شوند. باریکۀ پرتو خیلی پخش نمی شود، روی تومور متمرکز باقی می ماند و عوارض جانبی کمی را به بافت های اطراف وارد می کند. هم چنین آنها به خاطر خصوصیت های خاص فیزیکی خود (خاصیت دارا بودن پیک براگ) تومور را دقیق تر هدف قرار می دهند. برای مثال در پروتون تراپی، آسیب های وارده به بافت های سالم اطراف تومور بسیار پایین است. این موضوع کمک می کند تا تومورهایی که در نواحی حساسی هستند (مانند تومور های سر وگردن) با دقت بیشتر و با حداقل آسیب به بافت های اطراف درمان شوند. تابش پرتو برای کودکان مضر است ، چون در حال رشد هستند.
رادیوتراپی - پرتودرمانی در انستیتو کانسر پردیس شیراز
در طراحي و ساخت انستیتو کانسر پردیس بر روي سه محور اصلي ذيل نگاه تخصصي صورت پذيرفت:
- Facility resource
- Equipment resource
- Human resource
كليه تجهيزات مورد نياز براي انجام چرخه كامل راديوتراپي از تصوير برداري تا درمان از اخرين تكنولوژي هاي روز دنيا تهيه شده است. تجهيز اين مركز با اين هدف انجام شد كه عقب ماندگي در اين حوزه را جبران و از خروج بيماران به خارج از كشور براي انجام تكنيك هاي پيشرفته راديوتراپي ممانعت بعمل ايد.
تجهيزات از جمله CT Simulator از برند زيمنس المان ، دو عدد شتابدهنده خطي ( Linac ) پيشرفته از برند واريان امريكا مدل Vital Beam با قابليت اجراي تكنيك هاي درماني DCRT , IMRT, IGRT، قابليت تصويربرداري با EPID و CBCT ، سيستم دوزيمتري مطلق و نسبي پيشرفته از برند PTW المان , تجهيزات و فانتوم هاي تخصصي كنترل كيفي از برند PTW المان و CIRS امريكا ، سيستم Plan QA از برند Scandidos سوئد مدل دلتا براي تاييد طرح هاي درماني IMRT ، سيستم طراحي درمان پيشرفته Eclipse اخرين ورژن از برند واريان امريكا با قابليت انجام تكنيك هاي درماني پيشرفته، سيستم كامل فيكساتور بدن از برند Macromedics هلند، سيستم مولدينگ فوتوني و الكتروني از برند ParScientific دانمارك، سيستم مديريت اطلاعات انكولوژي Aria از برند واريان امريكا بعنوان OIS و تجهيزات جانبي مورد نياز. معماري و ساخت ابنيه اين مركز بر اساس Workflow اجرايي در بخش راديوتراپي انكولوژي انجام و تلاش بر اين بوده كه فضاها به صورت تخصصي و حرفه اي براي فرايندهاي مختلف آماده شوند.
جمع بندی
سرطان دومین عامل مرگ و میر و در کشور ما است. طبق آمار منتشر شده در بررسی 32 سرطان در 195 کشور بین سالهای 2005 تا 2015 ابتلا به سرطان 33 درصد افزایش یافته است. پرتودرمانی از رایجترین روشهای درمان سرطان است و میتواند به تنهایی یا همراه با سایر روشهای درمانی مانند جراحی، شیمیدرمانی یا هورموندرمانی به کار گرفته شود. انستیتو کانسر پردیس جهت ارائه خدمات به موقع در راستای انجام درمان همیشه در کنار بیماران عزیز می باشد. به امید آنکه تشخیص به موقع سرطان و پیگیری راه های درمان، بهبودی و تندرستی هر چه سریع تر برای همه بیماران حاصل شود. پرتو درمانی، استفاده از پرتوهای یونساز برای ازبین بردن یا کوچک کردن بافت های سرطانی است. در این روش در اثر آسیب DNA ، سلولهای ناحیه درمان (بافت هدف ) تخریب و ادامه رشد و تقسیم غیر ممکن می شود.
اگرچه پرتو علاوه بر سلول های سرطانی به سلول های سالم نیز آسیب می رساند ولی اکثر سلول های سالم بهبودی خود را دوباره بدست می آورند. هدف از پرتو درمانی از بین بردن حداکثر سلولهای سرطانی با حداقل آسیب به بافت های سالم است. رادیوتراپی ممکن است برای درمان انواع تومورهای جامد شامل تومورهای مغز، پستان، گردن رحم، حنجره، ریه، پانکراس، پروستات ، پوست، نخاع، معده ، رحم یا سارکومای بافت نرم و استخوان درمان لوسمی و لنفوم ( تومورسیستم لنفاوی) و برخی تومورهای خوش خیم به کار رود. این روش که سالهاست در کشورهای پیشرفته تجربه شده ، با ورود دستگاههای جدید شتاب دهنده خطی پرتو درمانی به ایران رسیده است.
دیدگاه شما